Φαίδων Χριστοδουλάκης: Η Παραβολή του Πλουσίου και του Λαζάρου στο έργο του Κάρολου Ντίκενς «A Christmas Carol

Γράφει ο Φαίδων Χριστοδουλάκης

Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου

Οι αρετές της καλοσύνης, της ανθρωπιάς,

της συμπόνιας, της ελπίδας με κορυφαία την αγάπη,

μετατρέπουν τον διδακτικό χαρακτήρα του έργου

σε ευαγγελικό ανάγνωσμα.

Μία από τις ομορφότερες ιστορίες που έχουν γραφτεί ποτέ με αφορμή τα Χριστούγεννα είναι αναμφισβήτητα το υπέροχο διήγημα του Τσάρλς Ντίκενς, «Χριστουγεννιάτικη ιστορία» (Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα / A Christmas Carol). Το έργο αποτέλεσε αγαπημένο ανάγνωσμα ολόκληρων γενιών και λατρεύτηκε σχεδόν σε όλες τις κινηματογραφικές μεταφορές.

Σε αυτές τις γραμμές θα επιχειρήσουμε μια, όσο το δυνατόν, επιγραμματική ψηλάφηση του θαυμαστού κι αγαπημένου μας έργου, σκιαγραφώντας αδρά μόνον κάποιους βασικούς άξονες.

Ο Ντίκενς στηρίζει όλο του το οικοδόμημα σε μία προέκταση της βιβλικής αφήγησης, μέσω μιας φαινομενικής αντίθεσης.

Έτσι, στη περίφημη παραβολή του Πλούσιου και του Λάζαρου (βλ. παρακάτω), που μας διασώζεται στο Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο, υπάρχει στο τέλος της ένας χαρακτηριστικός διάλογος μεταξύ της ψυχής του κολαζομένου πλουσίου και του Αβραάμ.

Εκεί εκφράζεται ή ικεσία να αποσταλεί ο Λάζαρος στη γη με σκοπό τη νουθεσία και τη μετάνοια των υπολοίπων αδελφών του πλούσιου, η οποία καταλήγει στην άρνηση του Αβραάμ. Σε αυτό το σημείο ξεκινάει η αφήγηση του Ντίκενς, που χρησιμοποιεί «την άρση» της απαγόρευσης αυτής για να στείλει την ψυχή του Μάρλεϋ στον αμετανόητο φιλάργυρο φίλο του και συνέταιρο, τον Σκρουτζ και να του δώσει την ευκαιρία που ο ίδιος δεν είχε.

Η περιγραφή της κολασμένης μορφής του Μάρλεϋ είναι πραγματικά ένας θησαυρός θεολογικών στοιχείων.

Η θλιβερή του εικόνα με τις βαριές αλυσίδες και τα χρηματοκιβώτια και γενικά η ζοφερή του όψη, καθώς και η μόνιμη, χωρίς καμιά ανάπαυση, ταλαιπωρία του, μας παραπέμπει στον μεταθανάτιο κολασμό της ψυχής από τα πάθη αλυσίδες που την συμπνίγουν και δεν την αφήνουν να βρει λύτρωση.

Σε κάποιο σημείο το δράμα του κορυφώνεται, στη θέα των άλλων κολασμένων ψυχών που πλέον δεν μπορούσαν να πράξουν το καλό και βίωναν το μαρτύριο της αγάπης.

Από την άλλη όχθη η σκληροκαρδία του Σκρουτζ κι ο άκρατος υλισμός του, τον ωθούν στην αμφισβήτηση του παράδοξου γεγονότος της εμφάνισης του νεκρού του φίλου φτάνοντας στα όρια της απιστίας. Ωστόσο δέχεται το πρώτο πλήγμα και μαλακώνει κάτι στο οποίο συμβάλλει και το αίσθημα του τρόμου.

Η σταδιακή μεταστροφή που θα οδηγήσει στην αληθινή μετάνοια, θα έρθει αργά και σταθερά με την επίσκεψη των αλλόκοτων φαντασμάτων των Χριστουγέννων.

Μέσω της θέασης του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος, του χρόνου δηλαδή ως μοναδικού πεδίου σωτηρίας, με επίκεντρο τα Χριστούγεννα, θα δει την σταδιακή του πορεία προς την πνευματική καταστροφή με την υποδούλωση του στο πάθος της φιλαργυρίαςκαι της λατρείας της ύλης που τελικά θα τον μετατρέψει σε μία απόκοσμη κι εωσφορική ύπαρξη.

Η συνολική θέαση του βίου του ως ψυχικού και πνευματικού κατήφορου που τέλος έχει τον τάφο και την αιώνια κόλαση θα συγκλονίσει συθέμελα τη σκληρή και κρύα καρδιά του φιλάργυρου Σκρουτζ και θα τον φέρει σε μια ουσιαστική μετάνοια κι αλλαγή ζωής.

Σε όλο το έργο είναι διάχυτος ο θεανθρωπισμός του «πνεύματος των Χριστουγέννων», ο οποίος σύμφωνα με τον συγγραφέα, πρέπει ως πρόταση ζωής να κυριαρχεί όλο τον χρόνο και να νοηματοδοτεί τον ανθρώπινο βίο, ιδίως σε εποχές κοινωνικής αδικίας και βαθιάς φτώχειας, όπως αυτή που έζησε ο Ντίκενς.

Οι αρετές της καλοσύνης, της ανθρωπιάς, της συμπόνιας, της ελπίδας με κορυφαία την αγάπη, μετατρέπουν τον διδακτικό χαρακτήρα του έργου σε ευαγγελικό ανάγνωσμα.

Ακόμη κι ο «εκπρόσωπος» του κόσμου των φτωχών, η συμπαθέστατη φιγούρα του Κράτσιτ, του υπαλλήλου του Σκρούτζ, δε διαπνέεται από κανένα είδος «ταξικού μίσους» αλλά χαρακτηρίζεται από αληθινή υπομονή κι αγάπη προς το πρόσωπο του φιλάργυρου δυνάστη. Η μεγαλοψυχία του τον ωθεί να κάνει πρόποση στην υγεία του Σκρούτζ στο φτωχικό γιορτινό του τραπέζι και να υπομένει με χαρά τον πειρασμό της ασθένειας του μικρού του παιδιού.

Παράλληλα παρουσιάζεται η άκρως συγκινητική εικόνα μιας φτωχής χριστιανικής οικογένειας με κυρίαρχη μορφή αυτή του πιστού αρρώστου παιδιού του αξιολάτρευτου Τιμ.

Στο ίδιο μήκος κύματος βρίσκεται κι ο μοναδικός ανιψιός του Σκρουτζ που με υπομονή, αγάπη κι αληθινή ανιδιοτέλεια αναζητάει το Θείο του, ως μοναδική του οικογένεια.

Τελικά όλα συντείνουν στο γκρέμισμα της εγωιστικής και μοναχικής φυλακής του από κόσμου και φιλάργυρου γέροντα, κάτι που δεν θα αργήσει να συμβεί.

Το θαύμα που συντελέστηκε με την μετάνοια και τη πλήρη μεταστροφή του Σκρουτζ σε ευεργέτη των φτωχών κι όλης της πόλης, καταδεικνύουν δύο αθάνατες αλήθειες όπως αυτές εκφράστηκαν στο Ευαγγέλιο και στη διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας.

Κατά πρώτον οι καταστάσεις του πλούτου και της φτώχειας είναι ηθικά ουδέτερες.

Η χρήση τους είναι εκείνη που μεταβάλλει τον άνθρωπο σε συνδημιουργό του Θεού ή όχι, με θεμελιώδη όρο την ελευθερία της επιλογής.

Κατά δεύτερον όλες οι μεγάλες αλλαγές στις κοινωνίες των ανθρώπων πρέπει να ξεκινούν και από την αλλαγή, «την αλλοίωση» όπως έλεγαν οι Άγιοι, της καρδιάς.

Από μέσα δηλαδή προς τα έξω. Ποτέ το αντίστροφο.

Καλά κι ευλογημένα Χριστούγεννα….

Φαίδων Χριστοδουλάκης [Fedon-Panos Christodoulakis]
ΜΑ Θεολογίας | fedon-christodoulakis.blogspot.gr

🎄 Χριστουγεννιάτικο δώρο: Δείτε και την ταινία ολόκληρη με ελληνικούς υπότιτλους. Η Χριστουγεννιάτικη Ιστορία γνώρισε πολλές μεταφορές στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση, το θέατρο και την όπερα. Ίσως η καλύτερη μεταφορά στον Κινηματογράφου της Χριστουγεννιάτικης ιστορίας αυτήν του 1984, με πρωταγωνιστή τον Τζορτζ Σι Σκοτ (George C. Scott) και σκηνοθεσία του Κλίβ Ντόννερ (Clive Donner).

Κλικ στην εικόνα ή τον σύνδεσμο για να δείτε τα Video